Definicja psychoterapii
Najczęściej psychoterapia jest definiowana jako metoda leczenia opierająca się na oddziaływaniach środkami psychologicznymi na osoby chore, cierpiące z powodu zaburzeń przeżywania i funkcjonowania uwarunkowanych psychospołecznie. Oddziaływania te, aby mogły być traktowane jako procedura medyczna i naukowa muszą być świadome i planowe. Jako takie podporządkowane są aktualnej wiedzy naukowej dotyczącej zarówno przyczyn powstawania poszczególnych symptomów i zaburzeń, jak i najefektywniejszych sposobów ich leczenia. Są prowadzone przez osobę – psychoterapeutę, posiadającą odpowiednie kwalifikacje w zakresie psychopatologii, psychiatrii i psychologii. W praktyce jest to lekarz lub psycholog posiadający, co najmniej pierwszy stopień specjalizacji zawodowej i certyfikat lub licencję psychoterapeutyczną. Dopuszcza się także możliwość prowadzenia psychoterapii pod nadzorem superwizora przez osoby będące w trakcie szkolenia prowadzącego do uzyskania certyfikatu lub licencji. Proces terapii zawsze odbywa się ramach wzajemnych relacji pacjenta i psychoterapeuty określanych mianem związku terapeutycznego.
Do czego jest potrzebna psychoterapia?
Celem nadrzędnym tych oddziaływań jest usunięcie objawów zaburzeń psychicznych będących przyczyną cierpienia pacjenta oraz uruchomienie w jego psychice takich zmian, które pozwolą mu na lepszą adaptację społeczną i optymalny poziom funkcjonowania psychofizycznego. Szczegółowe cele terapii są każdorazowo formułowane dla indywidualnego pacjenta i wspólnie z nim ustalane. W trakcie trwania leczenia są stopniowo modyfikowane i uzupełniane adekwatnie do uzyskiwanych postępów i nowych możliwości pacjenta. Kierunek, tempo i rodzaj zmian muszą uwzględniać całość psychicznej, fizycznej i społecznej sytuacji chorego.
Ze względu na zasięg oddziaływań można wyróżnić następująca rodzaje celów ogólnych w psychoterapii:
- usunięcie ostrego kryzysu,
- redukcja lub usunięcie objawów,
- wzmocnienie możliwości obronnych i integracyjnych pacjenta,
- rozwiązanie lub przekształcenie nieświadomych konfliktów,
- modyfikacja organizacji osobowości w kierunku dojrzałego funkcjonowania.
Powyższa hierarchia celów ma ścisłe powiązanie z proponowanymi w danej sytuacji formami psychoterapii, jej intensywnością oraz planowanym czasem trwania leczenia.
Formy psychoterapii to:
- psychoterapia indywidualna,
- psychoterapia grupowa,
- psychoterapia pary (małżeńska),
- psychoterapia rodzinna (systemowa).
Ze względu na warunki organizacyjne psychoterapia może być stosowana:
- ambulatoryjnie (poradnia, gabinet prywatny),
- w warunkach szpitalnych,
- w oddziale dziennym
- w oddziale całodobowym,
- w warunkach hostelu lub domów dziennego pobytu,
- w sanatoriach.
Wreszcie ze względu na czas trwania psychoterapia bywa dzielona na krótko-, średnio- i długoterminową. Granice czasowe są płynne w zależności od poszczególnych form, podejść teoretycznych, przyjętej praktyki i zakresu świadczeń w ramach ubezpieczeń zdrowotnych.
Najnowsze standardy psychologicznych świadczeń zdrowotnych opracowane przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne na zamówienie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej w lipcu 1999 roku podają następujące granice czasowe i ilościowe:
- psychoterapia indywidualna krótkoterminowa - do 20 sesji(każda sesja 60 min.), długoterminowa - do 120 sesji,
- psychoterapia grupowa (grupa do 12 osób): do 40 sesji (każda sesja 60-90 min),
- psychoterapia rodzin: do 10 sesji o częstotliwości spotkań jedno na 3 tygodnie (każda sesja 90-120 min.),
- psychoterapia małżeństw: do 10 sesji (każda sesja 60-90 min).
Tak rozumiana psychoterapia jest stosowana w leczeniu wielu różnych zaburzeń takich jak: nerwice, zaburzenia osobowości, psychozy (jako metoda wspomagająca farmakoterapię), uzależnienia, zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia lękowe, niektóre postacie zaburzeń depresyjnych, zaburzenia odżywiania, choroby tzw. psychosomatyczne. Elementy psychoterapii są ważne w pomocy psychologicznej udzielanej osobom przeżywającym kryzysy życiowe, poddanym ostremu stresowi w wyniku nagłych wydarzeń czy nie radzącym sobie z aktualną sytuacja życiową.
W chwili obecnej współistnieje w medycynie i psychologii wiele różnych teorii wyjaśniających funkcjonowanie psychiczne człowieka i etiologię tych zaburzeń. Stąd istnieje kilka różnych podejść praktycznych i teoretycznych w obrębie psychoterapii. Najważniejsze z nich to podejście psychodynamiczne powiązane z psychoanalizą, podejście humanistyczno-egzystencjalne, podejście behawioralne, podejście poznawcze i podejście systemowe. W obrębie każdego z nich powstało wiele szkół, które wypracowały własne strategie leczenia, często w oparciu o dorobek innych. Powoduje to, że wiedzę o psychoterapii trudno jest usystematyzować, a niepodobna sprowadzić do jakiejś jednej koncepcji nadrzędnej. Tam gdzie istnieje wiele przyczyn choroby i wiele sposobów rozumienia człowieka tam też jest wiele sposobów pomagania i leczenia.
